Bałtycki przełom energetyczny: Litwa, Łotwa i Estonia zsynchronizowane z Europą. Co to oznacza dla regionu?

8 i 9 lutego 2025 roku to dni, które zapiszą się w historii energetyki Europy. Po latach przygotowań systemy elektroenergetyczne Litwy, Łotwy i Estonii zostały odłączone od poradzieckiego systemu IPS/UPS i zsynchronizowane z systemem Europy kontynentalnej (CESA). To nie tylko techniczna operacja – to symboliczne zerwanie z rosyjską kontrolą nad infrastrukturą energetyczną regionu i krok w kierunku pełnej niezależności.

„Od teraz osiągnęliśmy pełną niezależność energetyczną, a wizja presji politycznej i szantażu wreszcie jest za nami” – powiedział prezydent Litwy Gitanas Nauseda.

Przełom energetyczny dla krajów bałtyckich

Jeszcze do niedawna kraje bałtyckie były silnie związane z rosyjską infrastrukturą energetyczną. BRELL, czyli sieć energetyczna łącząca Białoruś, Rosję, Estonię, Łotwę i Litwę, pozwalała Moskwie na kontrolę nad stabilnością dostaw prądu do tych państw. W 2014 roku, po agresji Rosji na Ukrainę, kraje bałtyckie zaczęły intensywne przygotowania do uniezależnienia się od rosyjskiego systemu elektroenergetycznego, czego zwieńczeniem była synchronizacja z Europą 9 lutego 2025 roku.

Podobnie wygląda sytuacja w sektorze gazowym. Przez dekady Litwa, Łotwa i Estonia były uzależnione od rosyjskiego gazu dostarczanego przez Gazprom. Jednak agresywna polityka cenowa i geopolityczne naciski skłoniły je do poszukiwania alternatyw.

Jak Polska pomogła w tej transformacji?

Polska odegrała kluczową rolę w energetycznym uniezależnieniu regionu, szczególnie poprzez:

• LitPol Link – istniejące połączenie elektroenergetyczne między Polską a Litwą, kluczowe w synchronizacji systemów.
• Planowany Harmony Link – nowa linia prądu stałego, która jeszcze bardziej wzmocni bezpieczeństwo energetyczne regionu.
• GIPL (Gas Interconnection Poland-Lithuania) – interkonektor gazowy, który umożliwia przesył LNG do krajów bałtyckich, zwiększając ich elastyczność w dostawach.

Jakie są konsekwencje dla Europy i rynku energii?

Z perspektywy strategicznej odłączenie od Rosji ma ogromne znaczenie.

• Bezpieczeństwo energetyczne – Europa Środkowo-Wschodnia zyskuje stabilniejsze dostawy energii, zmniejszając ryzyko manipulacji cenami i ograniczania dostaw przez Rosję. Dzięki nowym połączeniom z Europą kraje bałtyckie mogą czerpać energię z bardziej zdywersyfikowanych źródeł, co zwiększa ich odporność na potencjalne kryzysy.
• Nowe inwestycje w LNG – większa niezależność elektryczna może przyspieszyć rezygnację z rosyjskiego gazu. Litwa, Łotwa i Estonia inwestują w infrastrukturę LNG, co zwiększa ich zdolność do importowania gazu z globalnych rynków. Wzrost zapotrzebowania na LNG może stymulować dalszy rozwój terminali w Polsce, a także współpracę transgraniczną w zakresie dostaw gazu.
• Wzmocnienie pozycji Polski jako hubu energetycznego – Polska już teraz odgrywa kluczową rolę w dostawach gazu i prądu do regionu. Połączenia takie jak GIPL i planowane inwestycje w infrastrukturę LNG sprawiają, że Polska staje się nie tylko kluczowym dostawcą energii, ale także krajem wspierającym stabilność systemu energetycznego w regionie. Dalsza rozbudowa mocy przesyłowych i magazynowych sprawi, że Polska będzie mogła eksportować energię i LNG na jeszcze większą skalę.

Czy kraje bałtyckie mogą teraz szybciej przejść na LNG?

Transformacja elektroenergetyczna to tylko część większej zmiany. Kraje bałtyckie już dziś dążą do uniezależnienia się od rosyjskiego gazu ziemnego:

• Litwa od 2022 r. całkowicie odcięła się od rosyjskiego gazu, importując LNG głównie przez terminal w Kłajpedzie.
• Łotwa i Estonia mają dostęp do nowych źródeł, w tym terminalu pływającego LNG w Paldiski.
• Połączenie GIPL z Polską daje Litwie możliwość odbioru LNG ze Świnoujścia, co zwiększa konkurencyjność cenową gazu w regionie.

Dzięki rosnącej infrastrukturze LNG region może przyspieszyć swoje odejście od gazu rurociągowego na rzecz skroplonego gazu ziemnego.

Synchronizacja elektroenergetyczna krajów bałtyckich z Europą to przełomowy moment w historii regionu. Jednak równie istotne jest przyspieszenie procesu uniezależnienia gazowego. LNG staje się kluczowym paliwem przejściowym, a Polska – w tym GAS-TRADING S.A. – może odegrać kluczową rolę w transformacji energetycznej regionu.